Lezing: Nieuwe idealen voor de nieuwe stad

Op weg naar nieuwe idealen voor de nieuwe stad
Het BAI heeft voor 2016 haar jaarprogramma opgezet rond het thema ‘De gedeelde stad’. Door de groei van de creatieve kenniseconomie en bijbehorende dienstensector, en een daardoor nieuwe mix van wonen, werken, winkelen en recreëren, veranderen Nederlandse steden in rap tempo.

De ‘positieve’ effecten hiervan (gentrificatie) zijn ook in ’s-Hertogenbosch zichtbaar: volkswijken transformeren in gewilde buurten voor nieuwe bewoners, oude industrieterreinen worden werkplekken en ateliers, de ‘belevingseconomie’ slaat neer in de historische stadskern. Dit is echter maar één kant van deze (her)ontwikkeling van de stad. Het BAI buigt zich in 2016 over de (ruimtelijke en architectonische) consequenties van die veranderingen, laat zien hoe de ontwikkelingen in een compacte, middelgrote stad als ’s-Hertogenbosch tot voorbeeld kunnen dienen voor veel andere steden in Nederland.

Met deze ontwikkelingen tekenen zich echter steeds grotere verschillen af in de stad, de stad polariseert. Vanuit een visie op de stad, waarin burgerlijke emancipatie een eeuw lang centraal heeft gestaan, is deze polarisatie alarmerend. Door emancipatieprojecten, waarvan stadsontwikkeling één van de belangrijkste was, is de bevolkingssamenstelling in de twintigste eeuw ‘eivormig’ geworden: een brede middeninkomensgroep met relatief goede opleiding, ‘eronder’ weinig armen en slecht opgeleiden, ‘erboven’ weinig rijken en hoog opgeleiden. De laatste decennia verandert die eivorm meer en meer in een zandloper, met meer armen, meer rijken en een smaller wordende middengroep. De stad is in een verstedelijkende maatschappij het speelveld van deze polarisatie geworden.

De gemengde wijken – decennia het wensbeeld van architecten en beleidsmakers – worden door die nieuwe ordening steeds minder vanzelfsprekend. Wat daar voor in de plaats moet komen, is nog niet duidelijk. Het BAI wil in 2016 deze nieuwe dynamiek, en hoe ze zich in de stad manifesteert, dan ook aan de orde brengen in debatten, excursies en ontwerpend onderzoek. Juist nu de crisis definitief achter ons lijkt te liggen, en de ontwikkelingen zich door een aantrekkende economische groei nog scherper (en mogelijk sneller) voltrekken, wil het BAI de betekenis(sen) ervan én de grotere context waarin ze plaatsvinden op de agenda zetten.

Daarbij is het maar helemaal de vraag of wat we de afgelopen eeuw in de stad hebben willen bereiken, via de gemengde wijken houdbaar is (in deze tijd). Vanuit het onderzoek van van Kempen, blijkt dat hij hier kritisch tegenover staat. Als ‘wake-up-call’ uitnodigen wij hem uit, om aan het begin van het nieuwe jaar deze kritische houding met ons en de stad te delen en daarmee het denken te voeden om op zoek te gaan naar nieuwe, mogelijk wel effectieve manieren om de stad (opnieuw) te delen. 

Spreker
Prof. dr Ronald van Kempen | Hoogleraar stadsgeografie | Departement Sociale Geografie en Planologie | Faculteit Geowetenschappen | Universiteit Utrecht

Ronald van Kempen is hoogleraar stadsgeografie aan de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hıj studeerde als stadgeograaf af aan de Universiteit van Amsterdam (1986) en promoveerde aan de Universiteit Utrecht op de huisvesting van lage-inkomensgroepen in Amsterdam en Rotterdam (1992). Hij richt zich in zijn huidige onderzoek op veel aspecten die te maken hebben met stedelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in buurten, zoals ruimtelijke segregatie, het functioneren van buurten voor specifieke groepen, sociale uitsluiting, huisvesting en de efecten van stedelijk beleid op buurten en op groepen. Veel van zijn onderzoeken zijn internationaal vergelijkend. Op dit moment leidt hij ook een groot Europees programma (DIVERCITIES), waarin in 14 steden onderzoek wordt gedaan naar de mogelijke positieve effecten van bevolkingsdiversiteit in buurten en steden. Daarin wordt met name aandacht besteed aan de invloed van die diversiteit op sociale cohesie, sociale monbiliteit en ondernemerschap.

Nieuwjaarsborrel
Na de lezing 'Op weg naar nieuwe idealen voor de nieuwe stad' nodigt het BAI u van harte uit om 2016 met ons in te luiden.