archief
Geert Das verzorgt als architectuurjournalist voor het BAI een column over een actueel thema in te stad.
Januari 2011: Beeldbouwers
Waarom bewaren we gebouwen? Willen we onze eigen of collectieve herinneringen niet aantasten? Of bewaren we wat wij belangrijk vinden voor toekomstige generaties? De vraag wat de relatie is tussen gebouw, historische ervaring en gebruik is voor architecten relevant in deze tijd van bewaren, renoveren en herbestemmen. Het onderwerp wordt besproken, bediscussieerd en er wordt mee geëxperimenteerd.
Maar wat als het decor van onze herinnering niet langer bestaat? Kun je het dan terugbouwen? De taluds van de Dommel aan de st. Janssingel uit mijn jeugd, met hun gras en bomen, waar ik altijd langs naar school liep zijn nu vervangen door een prachtige reconstructie van de stadsmuur. Hiermee zijn mijn jeugdherinneringen vervangen door een gecreëerde herinnering aan een tijd die geen Bosschenaar zich nog zal herinneren. Niet heel erg, maar de vraag rijst wat de aard van dit soort ingrepen is. Het voorstel tot herbouw van de historische Vughterpoort op het Heetmanplein roept eenzelfde vraag op; wat zijn dit voor constructies? Is het architectuur?
Architectuur heeft altijd een relatie gehad met het heden en het verleden. Architectuurtheorie combineert het zoeken naar een expressie voor het heden met het onderzoeken van het verleden. Geschiedenis in de vorm van theorie of referenties speelt zo een belangrijke rol in het theoretische kader van de architect, het omgaan met geschiedenis een steeds belangrijkere rol in de praktijk. Nieuwgebouwde historische objecten onttrekken zich aan de dialoog met het verleden: ze zijn geen wijze les naar historisch voorbeeld of aanpassing van een historisch object. Alleen door te stellen dat wij het nu belangrijk vinden dat historische gebouwen teruggebouwd worden kunnen deze objecten gezien worden als een uitdrukking van de moderne tijd. De relatie met het verleden die in de architectuur gebruikelijk is, is hier niet aanwezig omdat het ontwerp verleden is.
Naast de moeizame relatie met het verleden, is er een tweede aspect dat het moeilijk maakt om hergebouwde objecten onder architectuur te scharen: het uitdrukken van functie. Het terugbouwen van een historisch object betekent niet automatisch dat de functie van het gebouw ook weer terugkomt. Als bijvoorbeeld het poortgebouw wordt teruggebouwd dient het niet langer zijn doel in de bescherming van de stad. Er zal ongetwijfeld een functie voor gevonden kunnen worden, maar in principe wordt er iets gebouwd wat niks hoeft of moet doen. De teruggebouwde vorm is functieloos en krijgt hiermee het karakter van stedebouwkundige decoratie of sculptuur. En dat is prima.
Hiermee onttrekt de poort zich naar mijn mening echter aan de architectuur. Herbestemming of historiserend bouwen prima, maar architecten zijn niet de juiste mensen voor het creëren van kopieën van historische objecten. Wie dan wel?
Ik denk dat hier een mooie kans ligt voor iedereen die zich met monumentenzorg en archeologie bezig houdt om wat praktische ervaring op te doen. Als archeo-tect kun je, met een groep enthousiaste vrijwilligers, het bouwen van historische objecten naspelen. In historische kleding en met historische middelen bouw je historische objecten op een historische plek. Op deze manier leveren ze een bijdrage aan het vakgebied waar die thuishoort en hoeven deze gebouwen niet gemaakt te worden door architecten die er niet voor opgeleid zijn.
Das
Tip 1: Voor wat meer reacties zie <blog Brabants Dagblad>
Tip 2: Debat 22 maart 2010 - RESET...(HER)BOUW VUGHTERPOORT
